Image by Ahmad Ardity from Pixabay
Široj javnosti sve do skoro bilo je nepoznato da se u biblioteci Istorijskog arhiva Kikinde nalazi više do 4.700 starih, retkih i vrednih knjiga, značajnih ne samo za lokalnu, već i nacionalnu, pa i globalnu istoriju.
Manji deo tog blaga, arhiv je predstavio na izložbi upriličenoj ovih dana, a neke knjige građani, uz posebnu opreznost, mogu i da prelistaju. To je pretežno istoriografska i arhivistička literatura, naučna dela, monografije, zbornici, katalozi i druge knjige pisane na slavjanoserbskom, srpskom, latinskom, mađarskom, nemačkom, francuskom i engleskom jeziku.
Među najstarijim knjigama su „Prirodoslov“ iz 1811. i „Povesnica svetskih događaja“ iz 1821. godine, koje je napisao jedan od prvih srpskih bogoslova, arhimandrit Pavle Kenđelac. „Prirodoslov“ je prvo delo kod Srba iz oblasti biologije i prirodnih nauka, a kikindski arhiv čuva original, ali ima i reprint na srpskom jeziku, urađen pre desetak godina.
– Najstarija knjiga koju ima Istorijski arhiv Kikinde je „Domovni protokol za srpsko, pravoslavno stanovništvo Tisa Sent Mikloša“, a to je današnje Ostojićevo u opštini Čoka. Ovaj protokol je počeo da se vodi 1747. godine. U fondu arhiva je i „Latinski rečnik“ iz 1827. godine sa prevodom na srpski, mađarski i nemački jezik – nabraja istoričar Srđan Sivčev, v.d. direktora Istorijskog arhiva.
U zbirci su i ukoričene čitave edicije atlasa i enciklopedija na mađarskom jeziku koji su izlazili u Budimpešti između 1860. i 1870. godine. U vitrinama arhiva se nalazi i udžbenik za predmet pod nazivom „Decimalni račun“ koji je napisao Franc Ševčik u Beču 1858. godine.
U biblioteci arhiva je 607 naslova publikovanih pre 1941. godine i oni se smatraju najvećom dragocenošću. Nekoliko desetina naslova bi, prema Zakonu o staroj i retkoj bibliotečkoj građi moglo da predstavlja kulturno dobro od posebnog interesa za Republiku Srbiju. U svojim depoima kikindski Arhiv čuva i matične knjige rođenih, venčanih i umrlih kao i domovni protokol za naselja na teritoriji Grada Kikinde, kao i opština Čoka i Novi Kneževac.
– Iz 18. veka potiču i matična knjiga rođenih, venčanih i umrlih za Sv. Hubert, odnosno deo današnjeg Banatskog Velikog Sela, a odnosi se na period od 1771. do 1789. godine kao i knjiga cirkulara parohije Sv. Huberta koja obuhvata interval od 1781. do 1796. godine – saopštava Sivčev.
Većina ovih vrednih knjiga poklonjena je Istorijskom arhivu, a deo je ustanova kupovala. Neki naslovi su u fond arhiva stigli, a da niko ni ne zna kako. Inače, matične knjige su najstarija dela koja poseduje Istorijski arhiv Kikinde, ali ne čine fond biblioteke.
Izložbu starih i retkih knjiga Istorijskog arhiva Kikinde priredili su Srđan Sivčev i Nikola Radosavčev.
Tajna dela iz grofove biblioteke
Poseban kuriozitet su dve knjige pesama i priča britanskog pesnika i političara Edvarda Bulvera Litona, štampane 1842. godine u Lajpcigu, na engelskom jeziku, a to su „Eva i hodočasnici“ i „Godolfini i Falkland“.
– Došli smo do informacije da je ta knjiga bila deo biblioteke grofa Karla Maldegema, koji je imao kaštel u današnjem Novom Kneževcu. Zanimljivo je da nam do danas nije poznato kako je ova knjiga stigla u arhiv – navodi Sivčev.
