Postoji 10 najčešćih prezimena u Srbiji koje, prema popisu iz 2011, ima preko 700.000 ljudi u Srbiji.
Najčešće prezime je Jovanović i nosi ga više od 120.000 građana a najčešća prezimena u Srbiji su patronimska, odnosno nastala po imenu oca.
Ovo je ranije za 24 sedam potvrdio Branko Todorović, sekretar Društva srpskih rodoslovaca „Poreklo“.
– Po zastupljenosti to su Jovanović, Petrović, Nikolić, Marković, Đorđević, Stojanović, Ilić, Stanković…- navodi on.
On je dodao da se prezime po imenu majke uzimalo najčešće kada se otac nije znao ili je dete vanbračno.
– Matronimska prezimena su na primer Marić, Rosić, Daničić. Prezimena nastala po zanimanju su Kovačević, Popović, Vojniković – rekao je on.
Ali prezimena su nastajala i po osobinama, pa bi se tako potomci slabovidog čoveka u prošlosti prezivali Ćorović.
Todorović je dodao i da je Kneževina Srbija do 1851. godine imala praksu nasleđenu iz turskog perioda da se prezimena menjaju iz generacije u generaciju.
Ali je knez Aleksandar Karađorđević doneo odluku kojom su ustanovljena stalna prezimena kod stanovništva Kneževine Srbije.
– To je značilo da se prezimena više ne mogu menjati iz generacije u generaciju i tada ljudi uzimaju prezime po najstarijem živom pretku iz porodice. Tada je veliki broj stanovnika na tom prostoru, gde je najveća koncentracija srpskog stanovništva u to vreme uzela prezimena najčešće po dedovima. U to vreme je najčešće ime bilo Jovan ili Petar i tako se u jednom trenutku desilo da je mnoštvo ljudi ponelo prezime Jovanović, Petrović, Đorđević…. Daljom progresijom do današnjih dana oni su izdominirali u odnosu na neka druga ređa prezimena – objasnio je Todorović.
Ipak, u nekim delovima Srbije, poput Kosova i Metohije, ova praksa je ustanovljena kasnije kada je oslobođeno od Turaka.
Prezimena koja se završavaju na „in“ ili „ov“
Uobičajeno je da se srpska prezimena završavaju na „ić“, ali su česti i završeci na „in“ kao kod prezimena Milin, Tošin ili „ov“ kao kod prezimena Petrov.
– Na prostoru bivše Austrougarske, recimo u Hercegovini, imaju nešto drugačiju antroponimiju prezimena. Razlog tome je pre svega što kod njih nije donet zakon da se prezimena uzimaju po imenima, već su nastajala na raznorazne načine. Ima i tamo Petrovića i Jovanovića, ali ima i mnogih drugih i neobičnih prezimena za koja ne znamo po čemu su nastala. Ona su ili stara ili pozajmljena iz nekog drugog jezika – naglašava Todorović.
Todorović je objasnio Nekad prezime može otkriti geografsko poreklo osobe poput prezimena Hercegovac ili Erdeljan, Pečujlija…
– Misli se na staro poreklo, jer su to uglavnom stara prezimena. Postoje prezimena sa geografskim nazivima, naročito u Mađarskoj još od 16. veka. Prema popisima imate često prezime Horvat, Bošnjak, Rac i ta prezimena određuju i geografsko poreklo ljudi koji ih nose. Horvat da je čovek došao sa prostora Hrvatske, Bošnjak sa prostora Bosne, Rac sa prostora Raške ili Srbije – kaže on.
Todorović je objasnio i da će neka prezimena nestati, ako ih je nosio mali broj osoba.
– Iščeznuće jer se broj stanovnika naše zemlje smanjuje. Neka retka prezimena gde imate jednu porodicu ili mali broj njih koji ga nose, moguće da će se ugasiti i da ih više neće biti. Danas ima iščezlih prezimena, odnosno prezimena koja više niko ne nosi, a do pre sto godina je bilo ljudi koji su se tako prezivali – zaključio je Todorović.
